आत्महत्याको डरलाग्दो तथ्याङ्क :- जटिल मानसिक र भावनात्मक अवस्थाको परिणाम

भदौ २४, काठमाडौं ।  विश्वमा प्रति वर्ष १० लाख मानिसहरु आत्महत्याका कारण मृत्युको शिकार हुने गरेको तथ्याङ्क पाइन्छ भने नेपालमा नेपालमा आर्थिक वर्ष २०८०।०८१ मा ७ हजार २२३ जनाले आत्महत्या गरेका छन् । नेपालमा सरदर दिनमा २० जनाले आत्महत्या गर्ने गरेको पनि तथ्यांकले देखाएको छ ।

आत्महत्या गर्नु जटिल मानसिक र भावनात्मक अवस्थाको परिणाम हो, जसमा विभिन्न कारकहरू खेल्छन्। धेरै व्यक्तिहरूलाई कहिलेकाहीँ जीवनप्रति निराशा, तनाव, वा दुःखका कारण मर्ने सोच आउन सक्छ। तर, मर्ने सोच (आत्मघाती विचार) आउनको तीव्रता र आवृत्ति व्यक्तिको मानसिक स्वास्थ्य, जीवनका परिस्थिति, र भावनात्मक अवस्थामा निर्भर गर्दछ। कहिलेकाहीँ तनाव, निराशा, या गहिरो दुःखका समयमा व्यक्तिलाई मर्ने सोच आउन सक्छ, तर यो अस्थायी हुन्छ र तुरुन्तै हराउँछ।

यस्तो सोचलाई धेरैजसो व्यक्तिहरूले जीवनमा कुनै न कुनै समयमा अनुभव गर्छन्, तर यो गम्भीर नहुन सक्छ। मानसिक रोग, विशेष गरी डिप्रेशन, एन्जाइटी, वा अन्य मानसिक अवस्थाका कारण केही व्यक्तिहरूलाई निरन्तर वा बारम्बार मर्ने सोच आउन सक्छ। यस अवस्थामा, आत्महत्याको सम्भावना पनि उच्च हुन सक्छ, र यस्तो अवस्थामा तुरुन्तै मनोवैज्ञानिक सहायता आवश्यक हुन्छ। एक अध्ययनले देखाउँछ कि लगभग 9% मानिसहरूले जीवनमा कुनै न कुनै समयमा आत्महत्याको विचार गर्ने सम्भावना हुन्छ। तर, अधिकांश व्यक्तिहरूमा यी विचारहरू दीर्घकालीन हुँदैनन्। यस्ता विचार बारम्बार र गम्भीर रूपमा आउन थालेमा भने यसलाई बेवास्ता गर्नु हुँदैन।

महत्त्वपूर्ण कुरा यो हो कि यदि कसैलाई बारम्बार मर्ने सोच आउँछ भने, उनीहरूले परिवार, साथी, वा मानसिक स्वास्थ्य विशेषज्ञसँग तुरुन्तै कुरा गर्नु पर्छ, किनकि यसले गम्भीर समस्या संकेत गर्न सक्छ। व्यक्तिहरूले आत्महत्या गर्ने केही प्रमुख कारणहरू यस्ता पनि हुन सक्छन।

-डिप्रेशन : मानसिक रोगहरू, विशेष गरी डिप्रेशन, आत्महत्याको प्रमुख कारण हो। गहिरो निराशा, निराश्रित महसुस गर्नु, र जीवनप्रति कुनै आशा नदेख्नुले मानिसलाई आत्महत्या गर्न प्रेरित गर्न सक्छ। अन्य मानसिक स्वास्थ्य समस्या, जस्तै बाइपोलर डिसअर्डर, स्किजोफ्रेनिया, एन्जाइटी डिसअर्डर, र पोस्ट-ट्राउमेटिक स्ट्रेस डिसअर्डर (PTSD) ले आत्महत्याको सम्भावना बढाउँछ।

-भावनात्मक पीडा: गहिरो भावनात्मक पीडा वा दुःखले व्यक्तिलाई आत्महत्या गर्न प्रोत्साहन दिन सक्छ। व्यक्तिगत सम्बन्धहरूमा समस्या, परिवारको सदस्यको मृत्यु, या हृदयविदारक अनुभवहरू आत्मघातको कारण बन्न सक्छन्।

-लत र नशाको समस्या: मदिरा, लागुऔषध, वा अन्य नशामा निर्भर व्यक्तिहरू आत्महत्या गर्ने जोखिममा हुन्छन्। नशाले भावनात्मक रूपमा कमजोर बनाएका मानिसहरुले आफ्नो जिवनका उतारचढाव हरुलाइ सहज रुपमा ग्रहण गरि आफ्नो जिवनका समस्याहरुलाइ समाधान गर्न सक्दैनन। फलस्वरुप लत र नसाले आत्महत्याको जोखिम निम्त्याउछ।

-समाज र सम्बन्धमा समस्या: पछिल्लो समय जापानबाट एक्लोपन का कारणले आत्महत्या बढेको भन्ने भयानक तथ्याङ्क हाम्रो सामु आयो। अपरिपक्व उमेरमा आकर्षणको रुपमा बसेका प्रेम सम्बन्धहरु र त्यसमा पनि अनअपेक्षित रुपमा भएको सम्बन्धको विघटन, पारिवारिक कलह, या समाजबाट बहिष्कृत महसुस गर्नु पनि आत्महत्याको कारण हुन सक्छ।

-आर्थिक समस्या: बेरोजगारी, ऋण, आर्थिक अस्थिरता, र दीर्घकालीन आर्थिक तनावले मानिसलाई निराश बनाउँछ, जसले गर्दा उनीहरूले जीवनको समाधान आत्महत्यामा देख्न सक्छन्।

-सामाजिक अपेक्षाहरू: समाजका उच्च अपेक्षाहरूबिच सफलता हासिल गर्न नसकेको महसुस गर्ने र आफ्नै जीवन असफल भएको बुझाइले मानिसलाई जीवनप्रति निराश बनाउन सक्छ। भिषा नआएको कारणले आत्महत्या गरेको खबर आउनु आफैमा भयानक अवस्था हो। त्यस्को कारणहरु पनि सामान्य हुन्छन, सधै परिवार र समाजबाट अरुसङ्ग तुलना गर्दै फलानो बिदेश गयो , फलानोले आयोग निकाल्यो, फलानोले यति कमायो तिमिले केही गर्न सकेनौ भन्ने सुनिरहेको ब्यक्ती मानसिक रुपमा निकै पिडामा हुन्छ।

आत्महत्याको विचार धेरै व्यक्तिहरूमा आउन सक्छ, तर समयमा सही उपचार र सहयोग नपाएमा यो विचार व्यवहारमा परिणत हुन सक्छ। आफ्नो भावनाहरू र समस्या खुलस्त व्यक्त गर्दा, नजिकका साथी, परिवारका सदस्य वा विश्वासपात्र व्यक्तिसँग कुरा गर्दा मन भित्रको दुखलाई खुलाउन सकेमा केही हदसम्म सकारात्मक गतिविधिहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्न सकिन्छ। योग, ध्यान, वा कुनै रचनात्मक क्रियाकलापले मन शान्त गर्न सक्छ र आत्मबललाई बढाउन सक्छ। आत्महत्याको विचार वा सम्भावना भएका व्यक्तिलाई समयमा मनोवैज्ञानिक परामर्श, समर्थन, र सहयोगको आवश्यकता हुन्छ। आत्महत्या रोक्न सम्बन्धित व्यक्ति र समाजले सचेत भएर कामगर्नु महत्त्वपूर्ण हुन्छ। - भोजराज भट्ट