ईलाका स्तरीय विभाजन
१ गौरीशंकर, खारे, मार्वु, चंखु र सुरी
२ झ्याँकु, जुँगु, क्षेत्रपा, नाम्दु र काब्रे
३ जिरी, माली, श्यामा र ठूलो पातल
४ गैरीमुदी, मिर्गे, भिरकोट र झूले
५ हाँवा, च्यामा, मालु, शहरे र जफे
६ डाँडाखर्क, मेलुङ, भेडपु, घ्याङसुकाठोकर र पवटी
७ फस्कु, मागापौवा, शैलुङ्केश्वर, काटाकुटी, ताम्चेत र भूषाफेदा
८ लाँकुरीडाँडा, बोच र भिनपाका वडा १ र ५ देखि १३ सम्म
९ सुष्पाक्षमावती, शुन्द्रावती, सुनखानी र भीनपाका वडा २, ३ र ४
१० लापीलाङ, लामीडाँडा, वावरे, खोपाचागु, आलम्पु र कालिञ्चोक
११ विगु, चिलंखा, लादुक, बुलुङ, ओराङ र लामावगर
दोलखा जिल्लाको वस्तुगत विवरण
दोलखा नेपालको मध्यमाञ्चल विकास क्षेत्र अन्तर्गत जनकपुर अञ्चलको एक हिमाली जिल्ला हो । प्राकृतिक स्रोतले भरिपूर्ण यस जिल्लाको उत्तरी क्षेत्रको सीमाना चीनको स्वशासित क्षेत्र तिव्वतसंग जोडिएको छ । धार्मिक, ऐतिहाँसिक, साँस्कृतिक, जातजाति एवम् विविधताले भरिएको दोलखा जिल्ला जलसम्पदाको दृष्टिले पनि महत्वपूर्ण मानिन्छ । नेपालको राजधानी काठमाण्डौबाट १३२ कि.मि. दूरीमा रहेको यो जिल्ला आन्तरिक एवम् वाह्य पर्यटकको गन्तव्य स्थान भइरहेको छ । यस जिल्लाको न्यूनतम् उचाई समुद्री सतहबाट ७३२ मिटर ( सितली ) तथा अधिकतम् उचाई ७१३४ मिटर ( गौरीशंकर ) रहेको छ । जिल्लाको सदरमुकाम चरिकोट १९७० मिटर उचाईमा रहेको छ ।
१) सीमाना–
उत्तरमा – चीनको स्वसासित क्षेत्र तीब्वत ।दक्षिणमा – रामेछाप र काभ्रेपलाञ्चोक ।पूर्वमा – रामेछाप र सोलुखुम्बु ।पश्चिममा – सिन्धुपाल्चोक ।
२) भौगोलिक उपस्थिति
अक्षांस – २७ डिग्रि २८ मिनेट उत्तरी अक्षांसदेखि २८ डिग्रि ० मिनेट उत्तरी अक्षांससम्म ।देशान्तर – ८५ डिग्रि ५० मिनेट पूर्वी देशान्तरदेखि ८६ डिग्रि ३२ मिनेट पूर्वी देशान्तरसम्म । क्षेत्रफल – २,१४,२८७ हेक्टर ( २१९१ वर्ग कि.मि. ) जिल्लाको सवैभन्दा उच्च स्थान गौरीशंकर हिमाल ( ७,१३४ मीटर )जिल्लाको सवैभन्दा होचो स्थान मेलुङ गा.वि.स.को सितली ( ७३२ मीटर )*
३) प्रशासनिक विभाजन
गा.वि.स.– ४८ नगरपालिका – २ इलाका– ११ संसदीय क्षेत्र – २ सदरमुकाम – चरिकोट
४) हावापानी
वार्षिक औसत तापक्रम – ८ डिग्रि देखि १९ डिग्रि सेल्सियस । वार्षिक औसत वर्षा – २०४३.५ मि.मि. ।
५) भौगोलिक बनावट
उच्च हिमाल– ७५००० हेक्टर ( ३५ प्रतिशत )उच्च पहाड – ८५,७१४. हेक्टर ( ४० प्रतिशत ) मध्य पहाड– ५३,५७३. हेक्टर ( २५ प्रतिशत )
६) भू –उपयोगको अबस्था
• कृषि क्षेत्र: २६.४५ प्रतिशत
• वन क्षेत्र: ४७.३७ प्रतिशत
• चरण भूमि–घाँसे मैदान: १३.७७ प्रतिशत
• हिउँले ढाकेको क्षेत्र: २.६४ प्रतिशत
• पर्ती जग्गा: ६.४१ प्रतिशत
• पानीले ढाकेको: ३.३० प्रतिशत
• अन्य: ०.०६ प्रतिशत
७) प्रमुख धार्मिक एवं ऐतिहासिक पर्यटकीय सम्पदाहरु
• दोलखा भीमेश्वर मन्दिर
• त्रिपुरा सुन्दरी मन्दिर
• कालिञ्चोक भगवती
• चरिघ्याङ गुम्बा
• मञ्जुश्री
• टासी गुम्बा
• देउलाङ्गेश्वर महादेव
• चर्नावती ( त्रिवोणी)
• दोलखा बजार
• टक्सार घर
• शैलुङ्ग डाँडा
• गौरीशंकर हिमाल
• बेदिङ्ग गाउँ
• लामावगर
• च्छो–रोल्पा हिमताल
• जिरी
• तामाकोशी नदी
• खरीढुङ्गा क्षेत्र
• गौरीशंकर संरक्षण क्षेत्र
• महांकाल मन्दिर
७) जनसांखिक विवरण
• घरपरिवार संख्याः ४५,६८८
• जनसंख्या जम्माः १,८७,५५६जना
• पुरुष संख्याः ८७,००३ जना
• महिला संख्याः ९९,५५४ जना
• औषत परिवारको आकारः ४.६२
• लैंगिक अनुपातः ८५.४७
• जनघनत्वः ८५
• जनसंख्या वृद्धिदरः –०.९१
• प्रौढ साक्षरताः ५३.६० प्रतिशत
• प्रौढ निरक्षरः ४४.४० प्रतिशत
• प्रति व्यक्ति आयः ४१, २५६ रुपैया
• कुल राष्ट्रिय आयः ७,६९७ रुपैया
• औसत आयु (दुवै): ७०.८५ वर्ष
• Labor Productivity : ७४,११६.६ रुपैया
• HDI (Arithmetic Mean): ०.५२२
• HDI (Geometric Mean): ०.४६८
• HPI: ३५.७०
• Gross Domestic Product: ६,९९१.९ रुपैया
• असुरक्षित खानेपानी प्रयोगकर्ताः २२.१५ प्रतिशत
• Mean years of School: ३.२६ वर्ष
• अपाङ्गको जनसंख्याः ५,५८७ जना
• कुल प्रजनन दरः २.५७ जना प्रति महिला
• निर्भरता दर : ८२.६६
• पुरुष निर्भरता दर : ९२.१२
• महिला निर्भरता दर : ७५.१३
• बाल निर्भरता दर : ६१.४६
• वृद्ध निर्भरता दर : २१.२१
• ७५ वर्ष वा माथिको जनसंख्याः३.०५ प्रतिशत
• औसत विवाह उमेरः २२.२ वर्ष
• विदेशिएको जनसंख्याः ५.३९ प्रतिशत
श्रोत जनगणना: २०६८
Source: DDC Dolakh
