असोज १६, काठमाडौँ | पूर्वी नेपालको हिमाली क्षेत्रमा रहेको अरुण नदीका कारण विश्वको सर्वोच्च शिखर सगरमाथाको उचाइ १५ देखि ५० मिटरले बढेको हुन सक्ने एक अध्ययनले देखाएको छ। वैज्ञानिकहरूले यो निष्कर्ष निकालेका छन् कि अरुण नदीले आफ्नो पीँधमा रहेका चट्टान र माटोलाई खियाउँदै गर्दा सगरमाथाको उचाइमा वृद्धि भइरहेको छ।
युनिभर्सिटी कलेज लन्डन (यूसीएल) का अनुसन्धानकर्ताहरूका अनुसार अरुण नदीको जलाधार क्षेत्रमा हुने भूक्षयका कारण सगरमाथा हरेक वर्ष २ मिलिमिटरले अग्लिँदै गएको देखिन्छ। यो अध्ययन 'नेचर जिओसाइअन्स' जर्नलमा प्रकाशित भएको छ।
अरुण नदी र सगरमाथाको सम्बन्ध
अरुण नदी सगरमाथाबाट ७५ किलोमिटर पूर्वमा बग्छ र हिमाली क्षेत्रमा चट्टान तथा माटो कटान गर्दै बग्ने क्रममा पृथ्वीको बाहिरी भाग 'क्रस्ट' लाई खियाउँछ। यसले गर्दा 'म्यान्टल' अर्थात् पृथ्वीको भित्री भागमा कम बल पर्छ, जसले माथिल्लो सतहलाई उचाइमा धकेल्छ। यो प्रक्रिया 'आइसोस्टाटिक रिबाउन्ड' भनेर चिनिन्छ, जसले सगरमाथा लगायत अन्य हिमालहरूलाई अग्लो बनाइरहेको वैज्ञानिकहरूले बताएका छन्।
अरुण नदीको प्रवाहले सगरमाथा मात्र होइन, विश्वका चौथो र पाँचौँ अग्ला हिमालहरू ल्होत्से र मकालुको उचाइ पनि क्रमशः बढिरहेको अध्ययनले देखाएको छ। "नदीको कटानले 'आइसोस्टाटिक रिबाउन्ड' प्रक्रियालाई उत्प्रेरित गरिरहेको छ, जसले यी हिमालहरूलाई तीव्र गतिमा अग्लो बनाइरहेको छ," यूसीएलका डा. म्याथ्यू फक्सले बताए।
यो अध्ययनले सगरमाथाको बदलिँदो उचाइको पछाडिको कारण स्पष्ट पार्न मद्दत गरेको छ, र भूक्षय तथा पृथ्वीको आन्तरिक संरचनाबीचको सम्बन्धलाई उजागर गरेको छ।
सिद्धान्तको समर्थन र अन्योल
यूसीएलका वैज्ञानिकहरूको अनुसार अरुण नदीले ८९,००० वर्षअघि तिब्बतको अर्को नदीलाई आफ्नो प्रवाहमा समाहित गरेपछि यसले धेरै चट्टान र माटोलाई क्षय गर्न सक्ने क्षमता हासिल गरेको थियो। अनुसन्धानले यो भूवैज्ञानिक परिवर्तनलाई 'आधुनिक परिघटना' भनेको छ, तर केही भूगर्भशास्त्रीहरूले भने यस प्रक्रियामा अझै अस्पष्टता रहेको औंल्याएका छन्।
यूनिभर्सिटी अफ एडिन्बराका प्राध्यापक ह्यू सिन्क्लेअरले यो अध्ययन युक्तिसंगत भए पनि नदीको क्षयको सटीक परिमाण र यसको प्रभावको समयको बारेमा अझै अध्ययन आवश्यक रहेको बताएका छन्। तथापि, उनले सगरमाथाको असामान्य उचाइवृद्धि अरुण नदीसँग सम्बन्धित हुनसक्ने सम्भावना रोचक रहेको बताए।
यस बिषयमा तपाइको प्रतिक्रिया...!